Blog

Eigen schuld, dikke bult

Maak jij je schuldig aan victim blaming? Tips om hier mee te stoppen!

Wat is victim blaming?

Victim blaming is een groot probleem, maarliefst 75% van de slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag krijgt ermee te maken. Victim blaming houdt in dat slachtoffers de schuld krijgen van een gebeurtenis of incident dat hen is overkomen. Nu denken veel mensen: maar dat doe ik niet. Velen hebben echter niet door dat zij zich schuldig maken aan victim blaming. Al door niks te zeggen, weg te kijken of van onderwerp te veranderen voelt een slachtoffer zich vaak niet gehoord. Ook door bepaalde vragen te stellen of door bepaalde opmerkingen te maken, kunnen slachtoffers indirect aangewezen worden als schuldige.

Waarom is victim blaming schadelijk?

Wanneer slachtoffers het idee hebben dat zij niet geloofd of gehoord worden door omstanders, kan het verwerkingsproces van slachtoffers enorm in de weg staan. Slachtoffers kunnen zelfs het idee hebben dat zij opnieuw slachtoffer worden, dit wordt ook wel secundaire victimisatie genoemd. Daarnaast vormt victim blaming een drempel voor slachtoffers om hun ervaring te melden, omdat zij zelf veronderstellen dat ze schuldig zijn. Bovendien wordt de stap om hulp te zoeken veel groter, want slachtoffers denken: stel ik me niet gewoon aan?

Hoe ziet victim blaming er in de praktijk uit?

Er zijn veel verschillende soorten vragen en opmerkingen die mensen maken waarmee ze slachtoffers (indirect) beschuldigen. Hieronder staan 7 soorten beschuldigingen die veel voorkomen:

1. De waarom-vragers

Alle vragen aan slachtoffers gesteld worden en die beginnen met waarom. Door deze vragen te stellen willen omstanders een verklaring zoeken over waarom iets is gebeurd zoals het is gebeurd of waarom het slachtoffer heeft gehandeld zoals er is gehandeld.
‘’Waarom ben je dan ook meegegaan, Anne?’’
‘’Waarom heb je zijn telefoon niet weggetrapt?’’
‘’Waarom heb je hem niet gelijk in zijn gezicht geslagen?’’

2. De betweters

Alle opmerkingen waarbij de omstander eigenlijk niet kan geloven dat iemand zoiets kan overkomen of opmerkingen waarbij ze laten merken dat hen dit nooit zou overkomen. Ook opmerkingen waarbij omstanders laten merken dat ze beter gehandeld zouden hebben dan het slachtoffer heeft gedaan, behoren tot deze categorie.
‘’Ja, maar ik was ook nooit met hem meegegaan.’’
‘’Dat zou mij nooit overkomen zijn.’’
‘’Ik had hem gelijk een klap in zijn gezicht gegeven.’’

3. De ongedurigen

Alle opmerkingen die gebaseerd zijn op tijd. Degenen die deze opmerkingen maken, geven het slachtoffer niet voldoende verwerkingstijd.
‘’Je moet ook niet zo in het verleden blijven hangen, Anne.’’
‘’Anne, zit je daar nu nog steeds mee?’’
‘’Het wordt tijd dat je een keer goede hulp zoekt.’’

4. De ongelovigen

Alle opmerkingen die gebaseerd zijn op ongeloof. Mensen die deze opmerkingen maken geloven niet wat je hebt meegemaakt en trekken je verhaal in twijfel door middel van de opmerkingen die ze maken.
‘’Weet je zeker dat het zijn telefoon was, Anne?’’
‘’Heb je het je niet ingebeeld?’’
‘’Anne, is het wel echt waar?’’

5. De afzwakkers

Mensen die de beleving van het slachtoffer afzwakken. Ze veronderstellen met hun opmerkingen dat het niet zo erg is wat je is overkomen of dat het nog veel erger had kunnen zijn.
‘’Wees blij dat je niet verkracht bent, Anne.’’
‘’Het is niet zo erg wat er gebeurd is, het had nog veel erger kunnen zijn.’’
‘’Anne, je overdrijft wel een beetje hoor.’’

6. De scherpschutters

Deze mensen zoeken met hun opmerkingen naar een reden of verklaring waarom het slachtoffer een slachtoffer is geworden. Dat kan bijvoorbeeld een uiterlijk kenmerk of karaktertrek van het slachtoffer zijn.
‘’Tja Anne, je ziet er mooi uit, dat is een risico.’’
‘’Jij was vast ook zo’n verlegen meisje.’’
‘’Jullie waren ook altijd zo speels, dan lok je het ook een beetje uit.’’

7. De ruimdenkers

Vragen die aan alles relateren, behalve aan het slachtoffer zelf. Mensen geven met deze opmerkingen het slachtoffer het gevoel dat de dader ook slachtoffer is.
‘’Weet je wat je zijn familie nu aandoet?’
‘’Je moet ook aan zijn verdriet denken, Anne.’’
‘’Dit is zo erg voor zijn moeder, je doet haar ook echt veel verdriet.’’

Waarom maken we ons schuldig aan victim blaming?

Er zijn verschillende redenen waarom mensen zich schuldig maken aan victim blaming. Zo vertrouwen mensen vaak in de goedheid van de mens en kunnen ze niet geloven dat mensen iets kwaads zouden doen. Zodra iemand dus slachtoffer is van een nare gebeurtenis, zou het slachtoffer daar zelf ook wel een aandeel in moeten hebben, is de gedachte.

Daarnaast zoeken mensen graag een verklaring voor het feit dat een nare gebeurtenis hen niet is overkomen, maar het slachtoffer wel. Door te geloven dat zoiets hen niet zou kunnen overkomen, houden ze het probleem op afstand. ‘’Het slachtoffer deed iets naïefs, ik doe zoiets niet, dus zoiets kan mij niet overkomen.’’ Het is een vorm van zelfbescherming. Ze stellen zichzelf gerust om zo angst te voorkomen.

Hoe kan ik op een goede manier omgaan met slachtoffers en victim blaming voorkomen?

Zodra je in je omgeving te maken krijgt met slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn er verschillende dingen die je kan doen.

Bied allereerst een luisterend oor en geef een steunende reactie.
Laat het slachtoffer bepalen welke stappen er worden gezet en wat zou kunnen helpen.
Bij een misdrijf kan je een melding maken of aangifte doen. Doe dit dan altijd in overleg met het slachtoffer.

Daarnaast zijn er verschillende dingen die je zou kunnen zeggen tegen slachtoffers, die laten zien dat je ze steunt. Vraag altijd of een omhelzing oké is.

‘’Ik ben er voor je.’’
‘’Ik geloof je.’’
‘’Ik luister naar je.’’
‘’Je bent niet wat je is overkomen.’’
‘’Wil je er wat over vertellen?’’
‘’Je hebt er niet om gevraagd.’’
‘’Hoe kan ik je helpen?’’
‘’Bedankt voor het vertrouwen om dit te delen.’’
‘’Wat krachtig dat je dit deelt.’’
‘’Wat vreselijk dat dit je is overkomen.’’
‘’Wat heb je nodig?’’
‘’Het ligt niet aan jou.”

Seksueel grensoverschrijdend gedrag kan nooit voorkomen worden en is nooit de schuld van het slachtoffer. Wel kan er wat veranderd worden in de manier waarop wij reageren op slachtoffers. Samen stoppen met beschuldigen, wegkijken en zwijgen; samen beginnen met steunen, signaleren en praten.